DUBROVAČKA KOLONIJA U PROKUPLJU

Još pre turskih osvajanja u Srbiji i Toplici Dubrovčani su imali značajnu ulogu u izvozno-uvoznim poslovima. U vreme turskih osvajanja Balkana dolazi do prekida trgovačkih veza. Tek nakon pada balkanskih oblasti pod tursku vlast dolazi do obnove trgovine na ovim prostorima. Dubrovčani obnavljaju trgovačke veze sa svim oblastima koristeći stari dubrovački drum koji je jednim delom prolazio i kroz Toplicu. Plaćajući Turcima godišnji danak od 12.500 dukata, i 2% carine od prodate robe, Dubrovačka Republika je obezbedila sebi promet u trgovini. Dubrovčani će početi da formiraju trgovačke kolonije širom turske carevine. Trgovačke kolonije su na osnovu ugovora sa sultanom uživale slobodu trgovine, neutralnost, stanovništvu kolonije garantovana je imovinska sigurnost, a imali su i druga građanska prava. Dubrovačke kolonije su naseobine dubrovačkih trgovačkih porodica koje su bile pod jurisdikcijom Dubrovačke Republike.

Takva kolonija osnovana je i u Prokuplju 1631. godine. Te godine donet je Statut dubrovačke kolonije u Prokuplju. Statutom su utvrđena prava i dužnosti kolonije. Iz odredaba Statuta može se videti da su kolonijama upravljali kolonijari “colloniero” i skup svih trgovaca kolonije. Dubrovačka kolonija u Prokuplju imala je izvozno-uvozni karakter. Trgovci iz Prokuplja trgovaće sa svim većim gradovima u Italiji, zatim sa Londonom, Beogradom, Sofijom, Carigradom itd. Tako će roba iz Toplice odlaziti u sve krajeve Evrope, ali i obrnuto. Prokuplje će u to vreme postati centar trgovine u južnom Pomoravlju, ali i šire, jer u to vreme po značaju i finansijskom kapitalu dubrovačka kolonija u Prokuplju je odmah iza Beogradske. A iza nje su kolonije u Novom Pazaru i Sofiji.

Najveći procvat trgovačka kolonija u Prokuplju imaće sredinom XVII veka kada u Prokuplju živi 60 dubrovačkih trgovačkih porodica, u čijem je vlasništvu 50 dućana. U Prokuplju ukupno živi 150-200 Dubrovčana koji su pored trgovinskih radnji bili vlasnici 30 vinograda i 6 povrtnjaka u Prokuplju i okolini.

Dubrovačka trgovačka kolonija u Prokuplju prestaje sa radom u vreme austrijsko-turskog rata 1683-1699. godine. Ovaj rat zahvatio je i prostor Toplice. Drugi austrijsko-turski rat će dovesti do konačnog prestanka rada kolonije u Prokuplju.

Postojanje dubrovačke trgovačke kolonije u Prokuplju dovešće do toga da se Prokuplje i Toplica razviju kao nikada do tada. Vreme postojanja trgovačke kolonije u Prokuplju XVI i XVII veka je period privrednog i kulturnog procvata Prokuplja i okoline.

Uspomenu na to vreme danas u Prokuplju evocira “Latinska crkva” u podnožju Hisara, dubrovačko groblje pored nje i naziv dela grada u kome su živeli dubrovački trgovci – Carina.

Izvor: Knjiga “Toplica kroz vekove”, Petko Marjanović